Stel, u ziet een misstand, waartegen kennelijk niet wordt opgetreden. In dat geval is het van belang om te weten dat de overheid zeker sinds 1998 een ‘beginselplicht tot handhaving’ heeft, in geval van een overtreding van de regelgeving. Handhaving betekent veelal: het opleggen van een dwangsom of het aanzeggen van bestuursdwang. Alleen wanneer de overtreding binnenkort wordt gelegaliseerd of wanneer een actief optreden ‘onevenredig’ zou zijn, mag het bevoegd gezag ervan af zien.

In concreto houdt dit in dat u eerst alle feiten vergaart en vervolgens een schriftelijk verzoek indient, veelal bij het gemeentebestuur, om op korte termijn over te gaan tot handhaving. In principe dient daarop binnen acht weken te worden gereageerd.

Daaruit blijkt hoe belangrijk uw verzoek is. Het is een prikkel voor het bevoegd gezag om tot actie over te gaan en indien de gemeente dat niet doet creëert u hiermee zelf uw procedure-ingang.
Mocht er na acht weken namelijk geen actie volgen, dan biedt de wet een tweede instrument: de ingebrekestelling. Als het bevoegd gezag binnen veertien dagen na die ingebrekestelling nog steeds niet beslist, dan is men een ‘dwangsom wegens niet tijdig beslissen’ verschuldigd, die oploopt van 20 tot 40 euro per dag. Het maximale bedrag van €1.260,- zou vervolgens een afdoende prikkel moeten zijn, om in ieder geval op schrift te krijgen waarom men wel of niet tot handhaving overgaat. En als ook dat niet werkt, dan bent u niet alleen €1.260,- rijker – een aardige bijkomstigheid, maar daar ging het natuurlijk niet om –, maar bovenal heeft u zich in ieder geval verzekerd van een ingang bij de rechter.

Een verzoek tot handhaving is al met al een van de belangrijkste instrumenten die een burger of milieugroep tegenwoordig heeft. Mocht u een gevoel hebben ‘van achterkamertjes’, met dit instrument gaan veel luiken open.